Научные труды

ОЙРД АЯЛГУУНЫ ТӨРӨЛ САДНЫ ДУУДАЛГЫН СОЕЛЫН АГУУЛГА

THE CULTURAL CONNOTATION OF KINSHIP WORDS IN OIRAD DIALECT

УДК: 78 (517.3) DOI: 10.18101/978-5-9793-0054-2-2017-280-287

Ойрд монголчуудын төрөл садны дуудалга нь үгийн сангийн бүрэлдхүүн хэсэг боло- хын сацуу хийгээд нийгэм соелын өвөрмөц онцлогийг илрүүлж чаддаг. Шинжианы ойрд монголчуудын төрөл садны дуудлагын утга нь бусад орны монголчуудынхаас ялгагдах өвөрмөц онцлог шинж ба соелын агуулгад задлалт хийлээ. Төрөл садны дуу- далгын тогтолцоо бол нийгмийн байгуулал, ураг барилцах, хурмын ес, гэр бүлийн есны хувьсалтай харицуулбал нилээд тогтвортой байдаг. Гэвч эдгээр бүхний улирал хувьслыг тусгах түүхийн урт удаан явцад гүн гүнзгий соелын агуулгыг хуримтлууж ирсэн бөгөөд төрөл садны дуудлага болох нэг бүрийн утгийн онцлог шинжээр дам- жин биелэлээн олдог. Тус өгүүлэлд ойрд монголчуудын төрөл садны дуудалгаас онц- логтой үгсийг сонгож, түүний соелын агуулгыг задалхаар дамжин ойрд монголчууд овгийн нийгмээс феодалын нийгэм, нийгэм журамт нийгэмд шилжих түүхэн үйл явц дахь улирал хувьслыг шинжилэв.

Oirad Mongolian kinship words system is not only one of the most important parts of Oirad Mongolian lexicon, but also the cultural words that could denote the unique feature of Oirad Mongolian society and culture. This paper aims to introduce the distinctive feature and cultural connotation of Oirad Mongolian kinship words through the analysis of kinship words in Oirad Dialect. But all of these seasons has accrued during the deep cultural con- tent transformations reflect the long history of content and find fulfillment through a variety of characteristics relatives to travel. In the words of an article recently selected features Mongolian relatives accent, shinjilev season move through the process of evolution in the history of its cultural content recently Mongolian tribal society to society, in terms of feudal society and society.

Ойрд аялгуу; төрөл садны дуудлага; соелын агуулга; үгийн сан; шинж; түүх; феодал; нийгэм; гэр бүл; хувьсал.

Oirad dialect; kinship words; cultural connotation; word system; sign; histo- ry; feudal; society; family; transformation.

Бадмахтан С. нар. Бүгд найрамдах монгол ард улсын угсаатны зүй. Өвөр монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1990.

Владимирцов Б. Я. Монголын нийгмийн байгууллын түүх. Үндэстний хэвлэлийн хороо, 1980.

Гомбо Г. Шинжианы монголчуудын зан үйл (тод үсэг). Шижиан шинж- лэх ухаан техник мэргэжлийн хэвлэлийн хороо, 2004.

Гонгор Д. Халх монголчуудын ураг төрлийн тогтолцоо. Оюун түлхүүр, 1983.

Гонгор Д. Халх товчоон. Өвөр монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1990.

Дамбижалсан Г. Монгол зан үйлийн зүй. Ляонин үндэстний хэвлэлийн хороо, 1995.

Дамдинсүрэн Ч. Хүү ба хүүхэн гэдэг үгийн учир // Монгол хэл зохиол түүх. 1958. 8-р хугацаа.

Донодаб. Ойрд цагаач. Өвөр монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1985.

Норжин Ц., Чойдандар. Нутгийн аялаганы үгсийн хураангуй. Үндэсний хэвлэлийн хороо, 1992.

Хайрхан Х., Сод Б. Монгол хэл хийгээд монголчуудын уламжлалт ес. Өвөр монголын ардын хэвлэлийн хороо, 2001.

Цэцэнцогт. Монгол үгсийн язгуурын толь. Өвөр монголын ардын хэв- лэлийн хороо, 1988.

Элдэнтэй, Арджав. Монголын нууц товчоо. Сийрүүлэл тайлбар. Өвөр монголын сурган хүмүүжлийн хэвлэлийн хороо, 1986.

兰司铁著《陈伟等议》. 阿尔泰语言学导论. 中国社会科学出版社, 1981.



拉施特《史集》第一卷。第一分册，商务印书馆，1985。

都兴智《明代蒙古人的婚俗》，《北方民族》1994年第2期。

哈斯巴特尔《从蒙古语〈女婿〉〈媳妇〉程未来源看婚俗的变迁》,内蒙古大学学报》1994年第1期。

文英《论蒙古族亲属称谓中所反映的民族文化现象》西北民族学院学报 2003年第1期。